Van natuurverbondenheid naar duurzaamheid (1)

In vier artikelen geeft Jan-Willem van de Velde een schets van de filosofische stroming “Deep Ecology” die hem geïnspireerd heeft tot een duurzame levensstijl. Hij is samen met zijn vrouw Gea Boessenkool oprichter van Aarde-Werk de Stegge, Praktijkschool voor Duurzaamheid in Winterswijk Kotten.
 

We stinken er in...

Toen ik 18 jaar oud was, keek ik in mijn eentje naar het televisieprogramma “We stinken er in!”, gemaakt door Jan van Hillo. Huiveringwekkend waren voor mij de beelden van de Amerikaanse grote meren die onder invloed van de verzuring er kraakhelder uitzagen, schoon zou je denken, maar biologisch ‘dood’ waren.

Ik zat te huilen in mijn stoel om de vernietiging van het levende water door de mens. Ik durfde met niemand dit verdriet te delen, omdat ik dacht dat ik niet in orde was. Ik schaamde me voor mijn tranen.

Zeker 25 jaar later kreeg ik in een ‘Deep Ecology’ weekend de gelegenheid mijn pijn en verdriet over de vervuiling van het water, de vernietiging van bossen, dieren en planten met anderen te delen. Ik moest opnieuw huilen, omdat ik een grote angst voelde, nl. dat ons kostbare grondwater binnen niet al te lange tijd vergiftigd zou worden door de nitraten afkomstig van de grote hoeveelheid kunstmest en dierlijke mest. Ik realiseerde me dat we ons eigen bestaan op het spel zetten. Als ik het water vergiftig, dan vergiftig ik op termijn mijzelf, omdat ik voor het grootste deel uit water besta….

Het delen van dit verdriet gaf mij en anderen wekenlang energie en zette mij aan tot een diepgaander inzet voor moeder aarde. Samen met met Gea Boessenkool richtte ik Stichting Aarde-Werk op in Den Haag, voor mensen met hart voor de aarde, waarin bewustwording rond de relatie mens-natuur centraal staat. In 2010 richtten we stichting Aarde-Werk ‘de Stegge’ op, na onze verhuizing naar Winterswijk, om mensen de kans te geven zich diepgaand met de natuur te verbinden.

Deep Ecology extremistisch?

Maar Deep Ecology wordt door sommige mensen argwanend bekeken. De Joodse milieudeskundige Manfred Gerstenfeld noemt Deep Ecology een ‘extremistische milieubeweging’. Als onderbouwing noemt hij de keuze voor een ‘biocentrische’ visie op het leven i.p.v. een ‘antropocentrische’.

Inderdaad kiest Deep Ecology ervoor dat alle wezens op aarde mogen ‘bloeien en gedijen’. De mens heeft zich de afgelopen eeuw naar het inzicht van de beweging te veel verheven boven de andere soorten en vernietigt de levenskansen voor heel veel soorten op aarde. De mens is degene die de olifanten, neushoorns en tijgers kan uitroeien en dat misschien ook zal doen, tenzij bewustwording van het belang van die wilde diersoorten de mens tot een ander inzicht brengt.

Deep Ecology heeft mij geleerd mijzelf te zien als werkelijk onderdeel van de natuur. Ik ben zelf natuur. Aan het einde van mijn leven word ik begraven en teruggegeven aan de aarde, letterlijk. De mens is voor zijn voortbestaan afhankelijk van de aarde en al wat daarin leeft. Zonder zuurstof, zonder schoon water, zonder gezonde grond zal de mens sterven.

Ecosystemen kunnen heel goed zonder de mens bestaan en talloze plant- en diersoorten hebben eeuwenlang zonder de mens bestaan, maar de mens met zijn geestelijke vermogens is geheel afhankelijk van de fysische en biologische basis van de natuur. Zonder levende hersencellen, zonder atomen en moleculen hebben we geen gedachten en gevoelens.

Melk komt uit een pak...

Wij zijn in het westen collectief vervreemd van die natuur. Tachtig procent van de Haagse kinderen antwoordde op de vraag waar de melk vandaan komt: uit een pak of uit de supermarkt. De plaatselijke natuurwinkel had in het kader van hun jubileum een koe op straat gestald in het stro. Voorbijgangers konden een vers bekertje melk drinken, zo uit de koe gemolken.

‘Ammenooitniet’ zeiden de schoolkinderen. Totdat na enige aanmoediging er een stoere jongen toch een slok nam. Meteen spuugde hij de melk weer uit. “Bah, het is warm!” Inderdaad is die melk wel wat anders dan wat de kinderen thuis uit de koelkast halen.

Ik zie tot mijn spijt hoe weinig kinderen geregeld buiten komen: ze worden per auto naar crèche, dagverblijf, school en sportvereniging gebracht. Ze worden zo afgeschermd van het buitenleven, bouwen geen weerstand op en worden te dik.

Voor dergelijke kinderen is het een enorme ervaring is als ze onder zorgzame leiding in het bos of aan het strand vertoeven, zoals in het project voor basisscholen ‘Het bewaarde land’. Ze ontdekken hoe wonderbaarlijk de schepping in elkaar steekt. Ze genieten van de stilte en de rust in bos en duin, weliswaar na veel gegiechel vanwege de onwennigheid en krijgen dan ineens oog voor bijv. de ontelbare insecten die in de grond krioelen.

Ook in onze activiteiten op Aarde-Werk de Stegge, Praktijkschool voor Duurzaamheid, staat de natuur en vooral de beleving ervan centraal. Mensen staan vaak verbaasd over hoe de natuur hen opnieuw kan verwonderen. Die ervaring schept verbondenheid met alles wat leeft en van daaruit ook verbondenheid met de aantasting en vernietiging die overal plaatsvindt.

Deep Ecology als filosofie is heel praktisch. De volgende keer zal ik meer vertellen over de wereldwijde Deep Ecology-beweging die in gang gezet is door de Noorse filosoof Arne Naess.

Jan-Willem van de Velde
Aarde-Werk De Stegge, Praktijkschool voor Duurzaamheid

Vond jij deze blog interessant of inspirerend? Abonneer je dan op de tweewekelijkse nieuwsbrief met daarin een overzicht van de nieuwste blogs!